ತಾರಕೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯ - ಹಾನಗಲ್

ತಾರಕೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ತಾವರೆಯ ಅಭೂತಪೂರ್ವ ಕೆತ್ತನೆಯಿದೆ ಎಂದು ಕೇಳಿದ್ದೆ. ಈಗ ಅದನ್ನು ನೋಡಿದ ಬಳಿಕ ತಾವರೆಯನ್ನು ಈ ರೀತಿಯಲ್ಲೂ ಅತ್ಯದ್ಭುತವಾಗಿ ಕೆತ್ತಬಹುದೇ ಎಂದು ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ನನ್ನನ್ನೇ ಕೇಳಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ದೇವಾಲಯದ ಸಮೀಪ ತೆರಳಿದಂತೆ ಇದೊಂದು ಸಾಧಾರಣ ದೇವಾಲಯವಿರಬಹುದು ಎಂಬ ಕಲ್ಪನೆ ಮೂಡತೊಡಗಿತು. ಆದರೆ ಅಗಲ ಸಣ್ಣದಾಗಿದ್ದರೂ ಬಹಳ ಉದ್ದವಿರುವ ಭವ್ಯ ದೇಗುಲವಿದು.


ಮುಖಮಂಟಪ ೨ ಹಂತಗಳಲ್ಲಿದೆ. ಮೊದಲ ಹಂತದಲ್ಲಿ ೧೬ ಕಂಬಗಳಿವೆ ಮತ್ತು ಒಂದೇ ದ್ವಾರವಿದೆ, ಈ ದ್ವಾರ ದೇವಾಲಯದ ಪ್ರಮುಖ ದ್ವಾರವೂ ಹೌದು. ದೊರೆತಿರುವ ಶಾಸನಗಳನ್ನು ಇಲ್ಲೇ ಇರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಎರಡನೇ ಹಂತದಲ್ಲಿ ೩ ದ್ವಾರಗಳಿವೆ ಮತ್ತು ೬೪ ಕಂಬಗಳಿವೆ. ನಟ್ಟನಡುವೆ ಛಾವಣಿಯಲ್ಲಿ ತಾವರೆಯ ಅದ್ಭುತ ಮತ್ತು ರಮಣೀಯ ಕೆತ್ತನೆಯಿದೆ. ತಾವರೆಯನ್ನು ಇಷ್ಟು ಸುಂದರವಾಗಿ ಮತ್ತು ಕಲಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಕೆತ್ತಿರುವ ಪರಿಯನ್ನು ಪ್ರಶಂಸಿಸದೇ ಇರಲು ಅಸಾಧ್ಯ.


ಈ ಅದ್ಭುತ ತಾವರೆಯ ಮೊದಲ ಎಸಳಿನ ಅರ್ಧಭಾಗ ಬಿದ್ದುಹೋಗಿದೆ. ಈ ಕೆತ್ತನೆಯ ಸಂಪೂರ್ಣ ಸೌಂದರ್ಯವನ್ನು ಸವಿಯಬೇಕಾದರೆ ಅಲ್ಲೇ ನೆಲದಲ್ಲಿ ಕೂತುಕೊಳ್ಳಬೇಕು ಅಥವಾ ಅಂಗಾತ ಮಲಗಿ ಮೇಲೆಯೇ ದಿಟ್ಟಿಸಿ ನೋಡುತ್ತಾ ಕೂಲಂಕೂಷವಾಗಿ ಕೆತ್ತಲಾಗಿರುವ ತಾವರೆಯ ಪ್ರತಿ ಭಾಗದ ಕೆತ್ತನೆಯನ್ನು ಆನಂದಿಸಬೇಕು. ನಾನಂತೂ ಸುಮಾರು ಐದಾರು ನಿಮಿಷ ಅಲ್ಲೇ ಅಂಗಾತ ಬಿದ್ದುಕೊಂಡಿದ್ದೆ. ಅರಳುವ ಕಮಲವನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸಿ ಅದನ್ನು ತೆಲೆಕೆಳಗಾಗಿ ಕೆತ್ತನೆ ಮಾಡಿರುವ ನೈಪುಣ್ಯತೆ..ವಾಹ್!


ಕಮಲವನ್ನು ಇಷ್ಟು ಸುಂದರವಾಗಿ ಗುಮ್ಮಟದಂತಹ ರಚನೆಯ ಒಳಮೇಲ್ಮೈಯಲ್ಲಿ ಕೆತ್ತಿರುವಾಗ ಆ ಗುಮ್ಮಟದ ಹೊರಮೇಲ್ಮೈಯೂ ವಿಶಿಷ್ಟವಾಗಿರಬೇಕಲ್ಲವೇ? ಹಾಗಾಗಿ ಮುಖಮಂಟಪದ ಮೇಲೆ ವಿಶಿಷ್ಟ ಮಾದರಿಯ ಗೋಪುರವೊಂದಿದೆ. ಒಳಮೇಲ್ಮೈಯಲ್ಲಿ ಕಮಲವನ್ನು ಹಂತಹಂತವಾಗಿ ಕೆತ್ತುತ್ತಿರಬೇಕಾದರೆ ಈ ಗೋಪುರವನ್ನೂ ಹೊರಗಿನಿಂದ ಹಂತಹಂತವಾಗಿ ಮೆಟ್ಟಿಲುಗಳ ಆಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ರಚಿಸಲಾಗಿದೆ.


ಈ ಅತ್ಯಂತ ವಿಶಾಲ ಎರಡು ಹಂತಗಳ ಮತ್ತು ೮೦ ಕಂಬಗಳ ಮುಖಮಂಟಪವನ್ನು ದಾಟಿದರೆ ಸಣ್ಣ ಸುಖನಾಸಿ. ಇಲ್ಲಿರುವ ೨ ಕಂಬಗಳ ಮೇಲೆ ಸುಂದರ ಕೆತ್ತನೆ. ನಂತರ ೭ ತೋಳುಗಳುಳ್ಳ ನವರಂಗದ ದ್ವಾರ. ಪ್ರತಿ ತೋಳಿನಲ್ಲೂ ಸುಂದರ ಕೆತ್ತನೆಯಿದೆ. ಮೇಲೆ ಗಜಲಕ್ಷ್ಮೀಯ ಸುಂದರ ಕೆತ್ತನೆಯಿದೆ. ನವರಂಗದಲ್ಲಿ ನಂದಿ ಆಸೀನನಾಗಿದ್ದು ಪ್ರಭಾವಳಿ ಕೆತ್ತನೆಯಿರುವ ೪ ಸುಂದರ ಕಂಬಗಳಿವೆ. ಈ ಕೆತ್ತನೆಗಳು ಏನನ್ನು ಬಿಂಬಿಸುತ್ತಿವೆ ಎಂದು ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳೋಣವೆಂದರೆ ಅಲ್ಲಿ ಯಾರೂ ಇರಲಿಲ್ಲ.


ಇದೊಂದು ತ್ರಿಕೂಟಾಚಲ ದೇವಾಲಯ. ೩ ಗರ್ಭಗುಡಿಗಳಿದ್ದು ಪ್ರಮುಖ ಗರ್ಭಗುಡಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಅಂತರಾಳವಿದೆ. ಎಲ್ಲಾ ಗರ್ಭಗುಡಿಗಳಿಗೆ ಸಾಮಾನ್ಯ ನವರಂಗವಿದೆ. ಎಡಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಗರ್ಭಗುಡಿಯಲ್ಲಿ ಶಿವಲಿಂಗವನ್ನಿರಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಈ ಗರ್ಭಗುಡಿಗೆ ಸುಂದರ ಮುಖಮಂಟಪವಿದೆ. ಬಲಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಗರ್ಭಗುಡಿಯಲ್ಲಿರುವ ವಿಗ್ರಹ ಯಾವುದೆಂದು ತಿಳಿಯಲಿಲ್ಲ. ಈ ಗರ್ಭಗುಡಿಯ ಮುಖಮಂಟಪ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಕುಸಿದುಬಿದ್ದಿದ್ದು, ಈಗ ಗೋಡೆಯನ್ನು ರಚಿಸಿ ಮುಚ್ಚಲಾಗಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯದ ಮತ್ತೊಂದು ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯವೆಂದರೆ ನವರಂಗದ ಮೆಲೆ ಸಣ್ಣದೊಂದು ಗೋಪುರವಿದೆ. ಈ ಗೋಪುರದ ಹಿಂದೆಯೇ ಪ್ರಮುಖ ಗರ್ಭಗುಡಿಯ ಮೇಲಿರುವ ಸುಂದರ ಕೆತ್ತನೆಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡಿರುವ ದೊಡ್ಡ ಗೋಪುರವಿದೆ.


ದೇವಾಲಯದ ಗರ್ಭಗುಡಿ ಮತ್ತು ನವರಂಗದ ಹೊರಗೋಡೆಯಲ್ಲಿ ಸುಂದರ ಕೆತ್ತನೆಗಳಿವೆ. ಇವೆಲ್ಲಾ ನಿಧಾನವಾಗಿ ನಶಿಸಿಹೋಗುತ್ತಿವೆ. ಪುರಾತತ್ವ ಇಲಾಖೆ ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ತನ್ನ ಸುಪರ್ದಿಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವುದರಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ತಡಮಾಡಿತೇನೋ. ದೇವಾಲಯದ ಜಾಗಗಳೆಲ್ಲಾ ಒತ್ತುವರಿಗೆ ಬಲಿಯಾಗಿ ಅಲ್ಲೆಲ್ಲ ಮನೆಗಳೆದ್ದಿವೆ. ಸರಿಯಾಗಿ ಪ್ರಾಂಗಣ ಕಟ್ಟಲೂ ಆಗದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ. ಈಗ ಸದ್ಯಕ್ಕೆ ದೇವಾಲಯ, ಸುತ್ತಲಿನ ಮನೆಯ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಕಣ್ಣಾಮುಚ್ಚಾಲೆ ಆಡುವ ಸ್ಥಳ, ಅಮ್ಮಂದಿರಿಗೆ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಹಾಲುಣಿಸುವ ಸ್ಥಳ, ಹಿರಿಯರಿಗೆ ದಿನಪತ್ರಿಕೆ ಓದುವ ಸ್ಥಳ...ಇತ್ಯಾದಿ. ಪುರಾತತ್ವ ಇಲಾಖೆಯ ಸಿಬ್ಬಂದಿ ಇಲ್ಲಿ ಇದ್ದೂ ಇಲ್ಲದಂತೆ. ಆತನ ಸುಳಿವೇ ಇರುವುದಿಲ್ಲವಂತೆ.


ಇಷ್ಟೆಲ್ಲಾ ವಿಘ್ನಗಳಿದ್ದರೂ ತಾರಕೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯ ಅವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಮೆಟ್ಟಿ ನಿಂತು ವಿಜೃಂಭಿಸುತ್ತಿರುವುದು ಹೆಮ್ಮೆಯ ಸಂಗತಿ. ಹಾನಗಲ್‍ನಲ್ಲಿ ಬಿಲ್ಲೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯ ಮತ್ತು ಒಂದು ಜೈನ ಬಸದಿ ಇರುವ ವಿಷಯ ಚಾರಣ/ಪ್ರಯಾಣ ಆಸಕ್ತ ಭರತ್ ಅವರ ಬ್ಲಾಗಿನಲ್ಲಿ ಓದಿದ ಬಳಿಕವೇ ತಿಳಿದುಬಂತು. ಮೊದಲೇ ಗೊತ್ತಿದ್ದರೆ ತಾರಕೇಶ್ವರನೊಂದಿಗೆ ಇವೆರಡನ್ನೂ ಸಂದರ್ಶಿಸುತ್ತಿದ್ದೆ.