ಶಂಭುಲಿಂಗೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯ - ಇಟಗಿ

ಕೆರೆಯ ದಂಡೆಯ ಮೇಲಿರುವ ಶಂಭುಲಿಂಗೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಇಸವಿ ೧೦೫೪ರಲ್ಲಿ ’ಶ್ರೀಧರ ದಂಡನಾಯಕ’ ಎಂಬವನು ನಿರ್ಮಿಸಿದನು. ಆಗಿನ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಇಟಗಿ ಒಂದು ಅಗ್ರಹಾರವಾಗಿತ್ತು. ಇಲ್ಲಿ ದೊರಕಿರುವ ಶಾಸನಗಳ ಪ್ರಕಾರ ಮೊದಲು ಈ ಊರನ್ನು ’ಯಿಟ್ಟಿಗೆ’ ಮತ್ತು ’ಇಟ್ಟಿಗೆ’ ಎಂದೂ, ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಸ್ವಯಂಭೂ ಸಿದ್ದೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯವೆಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಇಲ್ಲಿ ದೊರಕಿರುವ ಇಸವಿ ೧೦೫೪ರ ಶಾಸನದಲ್ಲಿ ತಿಳಿಸಲಾಗಿರುವ ರಾಜೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯ ಈಗ ಎಲ್ಲೂ ಕಾಣಬರುವುದಿಲ್ಲ.

ಪಶ್ಚಿಮ ಚಾಲುಕ್ಯ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿತ ಈ ದೇವಾಲಯದ ಶಿಖರ ೧೯ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಬಿದ್ದುಹೋಗಿದೆ. ಇಳಿಜಾರಿನ ಮಾಡು ಮತ್ತು ಕಕ್ಷಾಸನ ಹೊಂದಿರುವ ನಕ್ಷತ್ರಾಕಾರದ ಮುಖಮಂಟಪದಲ್ಲಿ ೨೪ ಕಂಬಗಳಿವೆ. ನಾವು ತೆರಳಿದಾಗ ಕಕ್ಷಾಸನ ತುಂಬಾ ಹಳ್ಳಿಯ ಜನರು ಗಾಳಿಗೆ ಮೈಯೊಡ್ಡಿ ಮಲಗಿ ವಿಶ್ರಾಮ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾ ಹರಟುತ್ತಿದ್ದರು!

ಇಲ್ಲಿ ಮುಖಮಂಟಪದ ರಚನೆ ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ. ಹೆಚ್ಚಿನೆಡೆ ಮುಖಮಂಟಪಕ್ಕೆ ತಾಗಿಯೇ ನವರಂಗದ ದ್ವಾರವಿರುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಮುಖಮಂಟಪ ಮತ್ತು ನವರಂಗದ ದ್ವಾರದ ನಡುವೆ ಸ್ವಲ್ಪ ಅಂತರವಿದ್ದು, ಈ ಅಂತರದ ಎರಡೂ ಪಾರ್ಶ್ವಗಳಿಂದಲೂ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಬಹುದು! ಇದೇ ಕಾರಣದಿಂದ ಮುಖಮಂಟಪಕ್ಕೆ ನಾಲ್ಕೂ ದಿಕ್ಕುಗಳಿಂದ ಪ್ರವೇಶವಿರುವಂತಾಗಿದೆ.

ನವರಂಗದ ದ್ವಾರ ಪಂಚಶಾಖ ಅಲಂಕಾರವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ಲಲಾಟದಲ್ಲಿದ್ದ ಗಜಲಕ್ಷ್ಮೀಯ ಕೆತ್ತನೆ ನಶಿಸಿಹೋಗಿದೆ. ನವರಂಗದಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕು ಕಂಬಗಳು ಮತ್ತು ನಾಲ್ಕು ದೇವಕೋಷ್ಠಗಳಿವೆ. ಎರಡು ದೇವಕೋಷ್ಠಗಳು ಖಾಲಿಯಾಗಿದ್ದರೆ ಉಳೆದೆರಡರಲ್ಲಿರುವ ಮೂರ್ತಿಗಳು ಯಾವುವೆಂದು ನನಗೆ ತಿಳಿಯಲಿಲ್ಲ. ನವರಂಗದ ಕಂಬವೊಂದಕ್ಕೆ ಆನಿಸಿ ಶಿವ ಪಾರ್ವತಿಯರ ಪ್ರತಿಮೆಯನ್ನಿರಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಅಂತರಾಳವು ತ್ರಿಶಾಖಾ ದ್ವಾರದೊಂದಿಗೆ ಆಕರ್ಷಕ ಜಾಲಂಧ್ರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಗರ್ಭಗುಡಿಯು ಅಲಂಕಾರಿಕ ಪಂಚಶಾಖಾ ದ್ವಾರವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ದ್ವಾರದ ಲಲಾಟದಲ್ಲಿ ಗಜಲಕ್ಷ್ಮೀಯ ಕೆತ್ತನೆಯಿದೆ. ಒಳಗಡೆ ೨ ಶಿವಲಿಂಗಗಳಿವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಸಣ್ಣದಾಗಿರುವುದು ಮೂಲ ಶಿವಲಿಂಗ. ಸ್ವಯಂಭೂವಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಈ ಶಿವಲಿಂಗ ಸಣ್ಣದಾಗಿದೆ. ದೊಡ್ಡ ಶಿವಲಿಂಗವನ್ನು ನಂತರದ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಷ್ಥಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಈ ಊರು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ ಪಡೆದಿರುವುದು ಭೀಮಾಂಬಿಕೆಯ ದೇವಾಲಯದಿಂದಾಗಿ. ಇಟಗಿ ಭೀಮವ್ವ ಎಂದೇ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ೧೯ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಜೀವಿಸಿದ್ದ ’ಭೀಮಮ್ಮ’ ಎಂಬ ವೀರಶೈವ ಭಕ್ತೆಯ ನೆನಪಿಗಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಪ್ರತಿ ಅಮವಾಸ್ಯೆಯ ದಿನ ಭೀಮಮ್ಮನ ಸಾವಿರಾರು ಭಕ್ತರು ಇಟಗಿಗೆ ಬರುತ್ತಾರಾದರೂ ಅವರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬನೂ ತಪ್ಪಿಯೂ ಶಂಭುಲಿಂಗೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯದೆಡೆ ಸುಳಿಯುವುದಿಲ್ಲ!

ಮಾಹಿತಿ: ಪ್ರಾಚ್ಯ ವಸ್ತು ಇಲಾಖೆ